I. Koşulları
E. Alacaklının temerrüdü
I. Koşulları
Madde 106 - Yapma veya verme edimi gereği gibi kendisine önerilen alacaklı, haklı bir sebep olmaksızın onu kabulden veya borçlunun borcunu ifa edebilmesi için kendisi tarafından yapılması gereken hazırlık fiillerini yapmaktan kaçınırsa, temerrüde düşmüş olur.
Alacaklı, müteselsil borçlulardan birine karşı temerrüde düşerse, diğerlerine karşı da temerrüde düşmüş olur.
I-) 818 Sayılı Borçlar Kanunu:
(E) Alacaklının Temerrüdü1
I - Şartları
Madde 90 - Yapılacak veya verilecek şey usulü dairesinde kendisine arz olunan alacaklı muhik bir sebep olmaksızın onu reddeder veya borçlunun borcunu ifa edebilmesi için tekaddümen kendi tarafından yapılması lâzım gelen muameleleri icradan imtina eder ise, mütemerrit addolunur.
II-) Madde Gerekçesi:
Madde 105 - 818 sayılı Borçlar Kanununun 90 ıncı maddesini karşılamaktadır.
Tasarının iki fıkradan oluşan 105 inci maddesinde, alacaklının temerrüdünün koşulları düzenlenmektedir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 90 ıncı maddesinin kenar başlığında kullanılan “E. Alacaklının Temerrüdünün / I. Şartları” şeklindeki ibare, Tasarıda “E. Alacaklının temerrüdü / I. Koşulları” şeklinde değiştirilmiştir2.
818 sayılı Borçlar Kanununun 90 ıncı maddesinde kullanılan “Yapılacak veya verilecek şey” şeklindeki ibare, Tasarıda “Yapma veya verme edimi” şeklinde; “tekaddümen kendi tarafından yapılması lâzım gelen muameleleri icradan imtina eder ise, mütemerrit addolunur.” şeklindeki ibare ise, Tasarıda “kendisi tarafından yapılması gereken hazırlık fiillerini yapmaktan kaçınırsa, temerrüde düşmüş olur.” şeklinde değiştirilmiştir.
Maddenin ikinci fıkrası, 818 sayılı Borçlar Kanununda yer verilmeyen, yeni bir hükümdür. Fıkraya göre, alacaklının müteselsil borçlulardan birine karşı temerrüde düşmesi, diğerlerine karşı da temerrüde düşmüş olması sonucunu doğurur. Böylece, müteselsil borçlulardan birinin usulüne uygun bir ifa önerisi, haklı bir sebep olmaksızın alacaklı tarafından reddedilirse, diğer müteselsil borçluların da aynı edimi alacaklıya yeniden ifa önerisinde bulunmaktan kurtarılmaları amaçlanmıştır.
III-) Kaynak İsviçre Borçlar Kanunu:
1-) OR:
E. Verzug des Gläubigers
I. Voraussetzung
Art. 91
Der Gläubiger kommt in Verzug, wenn er die Annahme der gehörig angebotenen Leistung oder die Vornahme der ihm obliegenden Vorbereitungshandlungen, ohne die der Schuldner zu erfüllen nicht imstande ist, ungerechtfertigterweise verweigert.
2-) CO:
E. Demeure du créancier
I. Conditions
Art. 91
Le créancier est en demeure lorsqu’il refuse sans motif légitime d’accepter la prestation qui lui est régulièrement offerte, ou d’accomplir les actes préparatoires qui lui incombent et sans lesquels le débiteur ne peut exécuter son obligation.
IV-) YİBK, T: 11.03.1959, E: 23, K: 20 sayılı kararından:
Kiracının kiralayanın kira parasını almakta temerrüde düştüğünü isbat etmekte menfaati bulunan hallerde ve hususiyle kiralayan tarafından Borçlar Kanununun 260 ıncı maddesi uyarınca çekilen ihtarın tebliği üzerine ihtar ile bildirilen kanunî müddet içinde veya 6570 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin son fıkrası gereğince iki haklı ihtarın çekilmesinden önce her ihtarın mevzuuna giren parayı, kiracının kanuna uygun olarak ödemek istediği halde kiralayanın parayı almaktan kaçınmış olduğu vakıasının şahitle isbatına kanunî bir engel bulunmadığına 11/3/1959 tarihinde mevcudun üçte ikisini geçen ekseriyetle karar verildi. (RG. 01.08.1959; S: 10268).
V-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Nevzat Koç; İsviçre - Türk Hukukunda Alacaklının Temerrüdü, Ankara, 1992.
Mahmut Kizir; Borçlu Temerrüdünün Sona Ermesi, Ankara, 2012.
Osman Levent Özay; Eser Sözleşmesinde İşsahibinin Alacaklı Sıfatıyla Temerrüdü, İstanbul, 2021.
1 Maddenin Düstur’daki “H” şeklindeki kenar başlığı, “E” olarak anlaşılmalıdır.
2 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 90. maddesinin kenar başlığı “Alacaklının Temerrüdünün” şeklinde olmayıp “Alacaklının Temerrüdü” şeklindedir.