Madde 401

D.  İşverenin borçları

I.   Ücret ödeme borcu

1.   Ücret

a.   Genel olarak

Madde 401 - İşveren, işçiye sözleşmede veya toplu iş sözleşmesinde belirlenen; sözleşmede hüküm bulunmayan hâllerde ise, asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti ödemekle yükümlüdür.

I-) 818 Sayılı Borçlar Kanunu:

III - İş sahibinin borçları

1 - Ücret

a) Miktarı

Madde 323 / f. 1, c. 1 - İş sahibi mukavele edilen yahut âdet olan yahut kendisinin bağlı bulunduğu umumi mukavelede tespit olunan ücreti tediye ile mükelleftir.

II-) Madde Gerekçesi:

Madde 400 - 818 sayılı Borçlar Kanununun 323 üncü maddesinin birinci fıkrası ile 337 nci maddesinin birinci fıkrasını kısmen karşılamaktadır.

Tasarının iki fıkradan oluşan 400 üncü maddesinde, işverenin borçlarından biri olan işçiye ücret ödeme borcu genel olarak düzenlenmektedir.

818 sayılı Borçlar Kanununun 323 üncü maddesinin kenar başlığında kullanılan “III. İş sahibinin borçları / 1. Ücret / a. Miktarı” ile 337 nci maddesinin kenar başlığında kullanılan “IV. Birlikte yaşama” ibareleri, Tasarıda “D. İşverenin borçları / I. Ücret ödeme borcu / 1. Ücret / a. Genel olarak” şekline dönüştürülmüştür.

Maddenin birinci fıkrasına göre, işçiye, sözleşmede veya toplu sözleşmede kararlaştırılan ya da sözleşmede hüküm yoksa, bu konuda alışılmış olan ücret ödenecektir. Fıkrada söz konusu edilen “alışılmış ücret”ten, yasal asgarî ücretin altında olmaması koşuluyla, işin niteliğinin gerektirdiği ücret anlaşılmalıdır.

Maddenin ikinci fıkrasında, işçinin işverenle birlikte yaşadığı hâllerde, aksine anlaşma veya yerel âdet bulunmadıkça, beslenme ve barınmanın ücretin bir bölümünü oluşturacağı belirtilmiştir. Tasarının 417 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca bu tür çalışmada işverenin işçiye yeterli gıda ve uygun bir barınak sağlamakla yükümlü olması, işçinin kişiliğinin korunması amacıyla kabul edilmiş bir yükümlülüktür. Ancak, fıkrada, bu yükümlülüğün, aksine anlaşma veya yerel âdet yoksa, işverenin ücret ödeme borcunun bir bölümünü oluşturacağı kabul edilmiştir.

Maddenin düzenlenmesinde, kaynak İsviçre Borçlar Kanununun 322 nci maddesi göz önünde tutulmuştur.

III-) Adalet Komisyonu Değişiklik Gerekçesi:

Tasarının 400 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “alışılmış olan ücreti” ibaresi “asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti” biçiminde değiştirilmiş ve son fıkra madde metninden çıkarılmıştır. Yapılan değişiklikle, sözleşmede ücret hususunda hüküm bulunmayan hâller için, işçi lehine olmak üzere asgari ücretten az ücret kararlaştırılamayacağı hükme bağlanmıştır. Son fıkra hükmünde yer alan, işçi ve işverenin birlikte yaşaması durumunda barınma ve beslenmenin ücretten sayılacağına ilişkin hükmün işçi aleyhinde kötüye kullanılabileceği düşünülerek metinden çıkarılmış ve madde teselsül nedeniyle 401 inci madde olarak kabul edilmiştir.

Not: Tasarının 400. maddesinin son fıkrası Hükümetin teklif ettiği metinde şu şekilde kaleme alınmıştı:

“İşçi işverenle birlikte yaşıyorsa, aksine anlaşma veya yerel âdet olmadıkça barınma ve beslenme, ücretin bir bölümünü oluşturur.”

Bu hüküm 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun “Birlikte yaşama” kenar başlığını taşıyan 337. maddesinin 1. fıkrasını karşılamaktadır:

“Hilâfına mukavele ve âdet yok ise, iş sahibi ile birlikte ikamet eden işçinin iaşe ve süknası, ücretten bir kısım teşkil eder.”

IV-) Kaynak İsviçre Borçlar Kanunu:

² Si le travailleur vit dans le ménage de l’employeur, son entretien et son logement font partie du salaire, sauf accord ou usage contraire.

V-) Yararlanılabilecek Monografiler:

Nil Karabağ Bulut; Profesyonel Futbolcu Sözleşmesinde Ücret, İstanbul, 2021.