II. İşin işgörenin menfaatine yapılması hâlinde
II. İşin işgörenin menfaatine yapılması hâlinde
Madde 530 - İşsahibi, kendi menfaatine yapılmamış olsa bile, işgörmeden doğan faydaları edinme hakkına sahiptir; ancak zenginleştiği ölçüde, işgörenin masraflarını ödemek ve giriştiği borçlardan onu kurtarmakla yükümlüdür.
I-) 818 Sayılı Borçlar Kanunu:
II - İş, yapan kimsenin kendi menfaati için yapıldığı halde
Madde 414 - Kendi menfaati için yapılmamış olsa bile iş sahibi yapılan işten hasıl olan faydaları temellük etmek hakkını haizdir. Temellük ettiği faydalara göre, işi yapan kimsenin masrafını tazmin ve yapmış olduğu taahhütlerden onu tahlis eder.
II-) Madde Gerekçesi:
Madde 530 - 818 sayılı Borçlar Kanununun 414 üncü maddesini karşılamaktadır.
Tasarının tek fıkradan oluşan 530 uncu maddesinde, işin işgörenin menfaatine yapılması hâlinde, işsahibinin hak ve borçları düzenlenmektedir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 414 üncü maddesinin kenar başlığında kullanılan “II. İş, yapan kimsenin kendi menfaati için yapıldığı halde” şeklindeki ibare, Tasarıda “II. İşin işgörenin menfaatine yapılması hâlinde” şekline dönüştürülmüştür.
818 sayılı Borçlar Kanununun 414 üncü maddesinin ikinci cümlesinde kullanılan “Temellük ettiği faydalara göre” şeklindeki ibare yerine, “zenginleştiği ölçüde” şeklindeki ibare kullanılmıştır.
Metninde yapılan arılaştırma dışında, maddede 818 sayılı Borçlar Kanununa göre bir hüküm değişikliği yoktur.
III-) Kaynak İsviçre Borçlar Kanunu:
1-) OR:
II. Geschäftsführung im Interesse des Geschäftsführers
Art. 423
1 Wenn die Geschäftsführung nicht mit Rücksicht auf das Interesse des Geschäftsherrn unternommen wurde, so ist dieser gleichwohl berechtigt, die aus der Führung seiner Geschäfte entspringenden Vorteile sich anzueignen.
2 Zur Ersatzleistung an den Geschäftsführer und zu dessen Entlastung ist der Geschäftsherr nur so weit verpflichtet, als er bereichert ist.
2-) CO:
II. Affaire entreprise dans l’intérêt du gérant
Art. 423
1 Lorsque la gestion n’a pas été entreprise dans l’intérêt du maître, celui-ci n’en a pas moins le droit de s’approprier les profits qui en résultent.
2 Il n’est tenu d’indemniser le gérant ou de lui donner décharge que jusqu’à concurrence de son enrichissement.
IV-) YİBK, T: 04.06.1958, E: 15, K: 6 sayılı kararından:
Bir kimsenin başkasına ait olduğunu bildiği veya bilebilecek durumda bulunduğu bir gayrimenkulü kendi malı imiş gibi kiraya verip kiraları toplamış olması sebebiyle hak sahibinin o kimseden kiraların alınması için açacağı davanın gerek Borçlar Kanununun 414 üncü maddesine dayanan, gerekse Medeni Kanunun 908 inci maddesine dayanan bir dâva olarak tavsifi mümkün olduğuna ve fakat tereddüt halinde, Borçlar Kanununun 414 üncü maddesi hükmüne dayanan menfaatlerin devri dâvası sayılacağına ve bundan dolayı on yıllık müruruzamana tabi olacağına, mevcudun üçte ikisini aşan ekseriyetle ve 4/6/1958 günlü birinci toplantıda karar verildi. (RG. 01.10.1958; S: 10021).
Not: Kararın Resmi Gazete’de yayınlanan hüküm fıkrası baskı hatası nedeniyle eksiktir. Kararın tam metni için bkz. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları, Hukuk, C: 5, 1957 - 1980, 2. Basım, Yargıtay Yayınları No: 12, Ankara, (Yayın Yılı Yok), s: 98 -103.
V-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Azra Arkan Akbıyık; Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görme, İstanbul, 1999.
Pınar Akdemir; Kişilik Haklarının İhlalinden Elde Edilen Kazancın İadesi Davası, İstanbul, 2014.
Kumru Kılıçoğlu Yılmaz; Haksız Kazancın İadesi, Ankara, 2014.
Ece Baş Süzel; Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görme - Menfaat
Devri Yaptırımı-, İstanbul, 2015.
Gülşah Sinem Aydın; Kişilik Hakkı İhlâlinden Doğan Vekâletsiz
İşgörme, İstanbul, 2017.